जागर नवदुर्गेचा…. माळ पाचवी

जागर नवदुर्गेचा
माळ पाचवी

*'स्कंदमाता'*

मोक्षसुखदायिनी हे स्कंदमाते देवी, नित्य शैलनिवासिनी;
भक्तांची आस तू चतुर्भुजाधारी हे नवचेतनादायिनी…

पर्वतांवर राहणारी हे स्कंदमाता देवी सांसारिक जीवांमध्ये नवचेतना निर्माण करणारी आहे. स्कंद असे कुमार कार्तिकेयाला म्हटले जाते. देवासुर संग्रामात देवांचा सेनापती कार्तिकेय होता. पुराणात स्कंदाचा कुमार आणि शक्ती म्हणून महिमा केलेला आहे. या स्कंदाची आई म्हणून या दुर्गा रूपाला स्कंदमाता या नावाने ओळखले जाते. लहानपणी स्कंद या देवीच्या काखेत बसला होता.
स्कंद म्हणजे तज्ञ, निष्णात. सामान्यपणे जे तज्ञ, प्रवीण असतात ते उद्धट असतात. पण येथे निरागसपणा वाढवणारा निष्णातपणा आहे. ही देवी शुभ्रवर्णा, बाल कार्तिकेयासह सिंहारूढ आहे. हे तिचे रूप शौर्य व करुणेचे द्योतक आहे. सिंह शौर्याचे द्योतक तर देवी साक्षात करुणेचीे मूर्ती आहे. ही देवी चारभुजाधारी आहे. तिच्या उजव्या बाजूकडील खालील भुजा, जी वर उचललेली आहे, त्या हातात कमळाचे फूल आहे. डावीकडील वरच्या हातात वरमुद्रा तसेच खालील भुजा वरच्या बाजूला उचललेली आहे, त्यामध्ये कमळाचे फूल घेतलेले आहे. ही देवी कमळाच्या आसनावर विराजमान असते म्हणून हिला पद्मासना असेही म्हटले जाते.
नवरात्राच्या पाचव्या दिवसाचे शास्त्रात विशेष महत्त्व सांगितले आहे. या दिवशी साधकाची विशुद्ध चक्रात स्थिर झालेली चित्तवृत्ती लोप पावते. सर्व बंधनातून साधकाचे मन मुक्त होऊन स्कंदमातेच्या रूपात तल्लीन होते. यादरम्यान साधकाला सर्वतोपरी एकाग्र होऊन पूर्ण सावधगिरीने उपासना करणे आवश्यक असते.
स्कंदमातेच्या उपासनेने भक्तांच्या इच्छा पूर्ण होतात. मृत्यूलोकातच त्यांना परमशांती-सुखाचा अनुभव मिळतो. यामुळे मोक्षमार्ग ही सुलभ होतो. तसेच या देवीची उपासना केल्यामुळे स्कंदाची उपासनाही सफल होते. सूर्यमंडलाची अधिष्ठात्री देवी असल्यामुळे या देवीच्या भक्ताला अलौकिक तेज प्राप्त होते. विद्वान व सेवक वर्गामध्ये नवचेतना निर्माण करणारी ही देवी आहे. असे म्हटले जाते की, कालिदासाने रचलेले रघुवंश हे महाकाव्य व मेघदूत रचनाही स्कंदमाता देवीच्या कृपेमुळेच शक्य झाले.
तेव्हा आपण एकाग्र मनाने पवित्र होऊन मातेला शरण जाण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. या भवसागरातील दुःखांपासून मुक्ती मिळवून मोक्षाचा मार्ग सुलभ करण्यासाठी यापेक्षा दुसरा चांगला पर्याय नाही.

✍️ लेखिका✍️
श्वेता जोशी
नवीन पनवेल.